جوان آنلاین: دامداری در استان سیستان و بلوچستان نه تنها به عنوان یک فعالیت اقتصادی و معیشتی سنتی شناخته می‌شود، بلکه نقشی کلیدی در امنیت غذایی، ایجاد اشتغال و توسعه پایدار روستایی و عشایری دارد؛ همچنین به دلیل کمبود منابع آبی و شرایط خشک و نیمه‌خشک، بسیاری از روستاییان و عشایر استان دامداری را به عنوان مطمئن‌ترین شیوه تأمین معاش خود انتخاب کرده‌اند.
اقلیم خاص سیستان و بلوچستان بستر مناسبی برای پرورش انواع دام سبک و سنگین است که همواره نقش به‌سزایی در تأمین نیاز‌های دامی و لبنی کشور دارد. از منظر ملی نیز دامپروری در سیستان و بلوچستان جایگاهی برجسته و این استان سهم مهمی را در تأمین گوشت قرمز و شیر کشور برعهده دارد. همچنین مراتع گسترده استان، ظرفیتی ارزشمند برای توسعه دامپروری سنتی و صنعتی محسوب می‌شوند. حضور عشایر در سیستان و بلوچستان نیز نقش به‌سزایی در پویایی این حوزه داشته و موجب تداوم فرهنگ و دانش بومی در مدیریت دام شده است.
در این میان، پرورش شتر جایگاهی ویژه دارد، چراکه سیستان و بلوچستان به عنوان یکی از قطب‌های اصلی پرورش شتر در کشور شناخته می‌شود. سازگاری بالای این حیوان با شرایط سخت آب و هوایی، توانایی تحمل کمبود آب و گرمای شدید و ارزش بالای فرآورده‌های آن از جمله گوشت، شیر، پوست و کرک، باعث شده است تا پرورش شتر در این استان نه تنها جنبه معیشتی، بلکه اهمیت اقتصادی و صادراتی نیز پیدا کند. شیر شتر به دلیل خواص دارویی و تغذیه‌ای خاص خود در سال‌های اخیر با استقبال گسترده‌ای مواجه شده و زمینه را برای ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری در منطقه فراهم کرده است.
گاو اصیل سیستانی و پایداری دامپروری
گاو اصیل سیستانی یکی از نژاد‌های بومی و ارزشمند ایران است که خاستگاه آن منطقه سیستان و بلوچستان می‌باشد؛ این نژاد به دلیل سازگاری بالای خود با شرایط سخت اقلیمی همچون گرما، خشکی و کمبود علوفه شهرت دارد. گاو سیستانی جثه‌ای متوسط، بدنی مقاوم و پوستی به رنگ‌های خاکستری تا سیاه دارد. از ویژگی‌های بارز آن توانایی تولید شیر باکیفیت و گوشت مطلوب است. همچنین این نژاد در کار کشاورزی و شخم‌زنی نیز استفاده می‌شود. گاو اصیل سیستانی چند وقتی است که در حال انقراض است، اما نگهداری و توسعه گاو سیستانی نقشی مهم در امنیت غذایی، حفظ تنوع ژنتیکی و پایداری دامپروری بومی کشور ایفا می‌کند. بنابراین، دامداری در سیستان و بلوچستان نه تنها عامل مهمی در اقتصاد محلی است، بلکه به عنوان یک ظرفیت راهبردی می‌تواند در امنیت غذایی، توسعه صادرات و رشد اقتصادی کشور نقشی محوری ایفا کند.
دامداری، شغل قدیمی مردم محلی
معاون تولیدات دامی جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان می‌گوید: «استان سیستان و بلوچستان با توجه به موقعیت جغرافیایی ویژه، مرز مشترک با کشور‌های پاکستان و افغانستان، بازارچه‌های مرزی فعال و همچنین وجود تنها بندر اقیانوسی کشور و ۳۷۰کیلومتر مرز آبی، به سرعت به عنوان یکی از مهم‌ترین مبادی واردات دام در کشور مورد توجه قرار گرفته و با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های دامی، قابلیت بالفعل کردن پتانسیل‌های موجود و تبدیل شدن به هاب دام منطقه و تأمین گوشت مورد نیاز کشور را دارد.»
مهدی حسینی ادامه می‌دهد: «در این زمینه بستر استفاده از سرمایه‌گذاری‌های موجود در حوزه زیرساخت‌های تولید گوشت قرمز فراهم شده که شامل ۹ واحد کشتارگاه صنعتی، ۷۲ واحد قرنطینه مرزی، ۲۸واحد بسته‌بندی گوشت قرمز، هزار و ۹۳۸ واحد پرواربندی صنعتی و سنتی از سوی بخش خصوصی و مردم و همچنین زیرساخت واردات دام در بازارچه‌های مرزی می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «بزرگ‌ترین واحد پرورش شتر شیری کشور در اطراف زاهدان در سال ۱۴۰۱ راه‌اندازی شد. این واحد با ظرفیت اولیه ۱۶۰ نفر مولد که در حال افزایش به هزار و ۵۰ نفر است، هم‌اکنون دارای ۴۵۰ نفر شتر نژاد سندی می‌باشد.»
معاون تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان تصریح می‌کند: «نژاد سندی روزانه تا ۲۰ کیلو شیر تولید می‌کند. سرمایه‌گذاری برای این واحد بیش از ۲۰۰میلیارد ریال بوده که به طور کامل از سوی بهره‌بردار و بدون تسهیلات بانکی انجام شده است. در حال حاضر روزانه ۲۲۰ کیلوگرم شیر شتر در این واحد تولید و با بسته‌بندی با برند تاجک بلوچستان به بازار‌های درون استان و استان‌های خراسان جنوبی، اصفهان، فارس و تهران عرضه می‌شود.»
وی می‌گوید: «سیستان‌و‌بلوچستان با داشتن وسعت پهناور، مراتع گسترده، شرایط اقلیمی متنوع و نزدیکی به مرز‌های شرقی، ظرفیت بالایی برای تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های اصلی تولید دام و گوشت قرمز کشور دارد. این استان از نظر جغرافیایی جایگاه ویژه‌ای دارد و می‌تواند علاوه بر تأمین نیاز داخلی، بخشی از تولیدات خود را به کشور‌های همسایه مانند افغانستان، پاکستان و حتی حوزه خلیج فارس صادر کند.» حسینی توضیح می‌دهد: «یکی از مزیت‌های مهم سیستان و بلوچستان وجود فرهنگ دیرینه دامداری در میان جوامع محلی است که روستاییان عشایر تجربه ارزشمندی در پرورش دام سبک و سنگین دارند؛ همچنین طرح‌های توسعه‌ای در حوزه دامپروری، استفاده از نژاد‌های مقاوم و سرمایه‌گذاری در صنایع فرآوری و بسته‌بندی می‌تواند زنجیره ارزش این بخش را کامل کند.»
وی خاطرنشان می‌کند: «با ایجاد زیرساخت‌های لازم مانند سردخانه‌ها، کشتارگاه‌های صنعتی، بهبود شبکه حمل‌ونقل و حمایت‌های دولتی، این استان قادر خواهد بود سهم قابل توجهی در تأمین امنیت غذایی کشور ایفا کند. در صورت برنامه‌ریزی صحیح، سیستان و بلوچستان نه‌تنها نیاز داخلی ایران به گوشت قرمز را پوشش می‌دهد، بلکه به یکی از مراکز مهم صادراتی منطقه نیز بدل خواهد شد.»
